«سۈنئىي ئىدراك»

 

«سۈنئىي ئىدراك»

(چاچما شېئىر)

 

1

نۆل بىر، نۆل بىر

0101010101...

دۈپ، دۈپ، دۈپ، دۈپ...

......

سىنىغۇچى C: سەن كىم؟

سىنالغۇچى A: ئاۋۇ يېراق تاغدىكى

گىرىمسەن يولۇچى.

سىنىغۇچى C: ئۇنداقتا ئەي يولۇچى

يېنىڭدىكى يەنە كىم؟

سىنالغۇچى B: مەنما ئەمەلدار؟!

سىنىغۇچى C: شۇنداق ئوقۇغۇچى

سىنالغۇچى B: ئەلۋەتتە ئۇنىڭ بىر

بىرەسمىي سەپدېشى.

...

سىناق داۋاملاشماقتا

سوئال ئالماشماقتا

...

سىنىغۇچى C: ھىم، ئەستا...

A، B زادى كىملەر؟

ئادەممۇ يا ماشىنا ...؟

...

باش ئەمەلدار D: خوش، 

سىناق ئاخىرلاشتى

نەتىجە چىقتى، پەرىقلەندۈرۈش مەغلۇب بولدى

ئاخىرقى نىسبىتى %33، 

ئادەم ئاجىزلاشتى.

ئىشقىلىپ A، B نىڭ

بىرى ماشىنا، بىرى ئادەم

0101010101...

دۈپ، دۈپ، دۈپ، دۈپ...

ئەمدى ئايرىماق تەس

زادى قايسى ماشىنا، قايسى ئادەم

ھازىر ئېنىق ئەمەس.

...

2

ئالدىنقى ئەسىردە

دۇنياغا كەلگەن غەمكىن

داڭلىق «تۇرىڭ سىنىقى»

ئۇشبۇ سوغۇققىنا بىر يول

ئالىم ئالان تۇرىڭ ياققان

سۈنئىي ئەقىل چىرىقى.

ئەپسۇس، زەھەرلىك

پۇچۇق ئالما يەپ ئۆلگەن

تالانتلىق "رېژېسسور".

3

مېتال تەن، سىم تۇمۇر

قان ئەمەس ئۇنىڭدا

ئاقىدۇ بىت،

ھۈجەيرە، توقۇلمىلار

خاستۇر ئەمەس

پەرقسىز تېرىلەر

راستمۇ ئەمەس.

كەلمەيدۇ ئۇنىڭدىن ھەرگىز

ئىنسانىي ھىد.

4

«مەن، بىر ماشىنا ئادەم»

سالام سىزگە

ماشىنا ئادەملەرنىڭ ئاپتۇرى

ئېساك ئاسىموف.

5

بۇ بىر ئالگورىزىم

گۈزەل ھەم بەسى مۇرەككەپ

ئالگېبرالىق ئىپادە

ئۇستىخانلىق،

تەدبىر، قارار دەرىخى

مۇسكۇللۇق،

لوگىكىسى قانۇنىيەت.

6

رەسىم ۋە تور

رامكا، ئەندىزە

ھېسسىياتسىز

دەرىجىدىن تاشقىرى

ئالما ئەقىللىق

كومپيۇتېر ئۇ

ئېلېكتىرونلىق.

جەريان كودلىرى

ئويناقشار

نېرۋا تورىغا

ئارقا ئۇلىنىپ.

7

"...ھەي، جانسىز مەۋجۇدىيەت

سەندىكى كۇزۇر ئەقلىي

ئىقتىدار،

...ھەي، جانلىق مەدەنىيەت

ياق، ئاڭلىق ھايۋان

تەپەككۇرى جانلىق

سەندىكى كۇزۇر تەبئىي

ئەقىل-پاراسەت."

8

ئۆتمۈشتە غەلىتە

بولماس ماشىنىلاردا

مۇھەببەت ھەم پاراسەت

شەكىللەنمەيدۇ ئاپتۇماتىك

ھېسسىيات، ئاڭ ۋە مەقسەت.

ئۇزاق ئۆتكەنكى

ئىككى-ئۈچيۈز يىل

ئادەملەر ئايلاندى

سانائەت ماشىنىسىغا،

ئەمدى كېيىنكى

ئىككى-ئۈچيۈز يىل

ماشىنا ئايلىنار

ئادەمگە ۋە ئاسىيلارغا.

9

يەرشارى مېڭىسى

ئۈزۈكسىز ئۇلىنىۋاتقان

سۈنئىي

نېرۋا ھۈجەيرىسى

ئېنتېرنېتتىن ھەم ھالقىغان،

ئەقلىي ئىقتىدار

نەرسە تورىغا ئۇلانغان.

بىچارە ئادەملەر

ئەمەس ئىپتىخار.

10

چوڭ مېڭىگە لىقلىق تولغان

مۇنبەت تۇپراق

بايلىق ئەمەس ئۇ

سانلىق مەلۇمات،

ئالگورىزىمدىن تىزىلغان

ئاتالمىش يوچۇن

مەۋھۇم "روھىڭ"مۇ

ئۇ پارچە پۇچۇق.

11

سېنى قوزغاتقان

ئەسەبىي

كۇزۇرۇڭمۇ ئۇ

ھېسابلاش كۈچى

شەرتلىك ئەمما

دان ئۇرۇق.

12

ئاسىموف يالغۇز

ئۆيىدە بارمىدۇ؟

ماشىنا كۈچۈكى

"باغلاق"تا بارمىدۇ؟

مىسران قەلىمى

"ئاسقۇ"دا بارمىدۇ؟

ئۈچ چوڭ قانۇنى

"ئىلغۇ"دا بارمىدۇ؟

ماشىنا ئادەملەرنىڭ

...

13

"«ماشىنا غۇجىدار»

ھەي ماشىنا غۇجىدار...

قېنى سەن

ماشىنا ئادەملەركەلدى

تېز قاچايلى

نەگە؟

ئالەم بوشلۇقىغا.

ياق، غۇجايىن قاچمايلى

ياق، بىز چاپسان قاچايلى

قاچمايلى

قاچايلى ..."

14

بالا-قازا كۆرۈنۈپ كەلمەس

پۇت-قوللىرىنى ساڭگىلىتىپ،

بەخت-ئامەت ياندا تۇرماس

خالتىلىرىنى پۇلوڭلىتىپ.

15

ئەي «ماشىنا بالا» AI

سەن ھازىر ئامانمۇ

بېشىڭدىكى زادى

سىفېر ياكى ئاڭمۇ؟!

16

ئەي خالايىق، بولۇڭلار پەخەس

ئۇلار ھېسسىياتسىز ماشىنا ئادەم

ھېچكىم ئەتە دەر گۇمان ئەمەس

چۈنكى بىز ھېسسىياتلىق ھايات ئادەم.

17

چۆرگىلەركەن تېخنىكا

دەۋر چاقى ھەم زور ئالدىغا.

چوڭلۇقىدىن توسقىلى بولماس

قۇياشنى

ئېتەك بىلەن ياپقىلى بولماس

سەرگەردان بىز بۇ پىلانېتقا.

18

تېخنىكىنىڭ، ئىدراكنىڭ

سۈنئىي تەجرىبە ئېتىزلىقىدا

قۇچايلى غەلبە

يول ئېلىپ

پارلاق ئەتىگە

كۆچمەن بولۇپ

ئېنىقسىز

كەڭ كەلگۈسىگە.

«پىلانېتلار ئارا ئۇرۇش»

يۈز بەرگەن

قۇرت تۆشۈكى

ئېچىلغان جايغا.

ھەربىرەيلەندە بىردىن ھازىر

قىممەتلىك

جانلىقلار ئۆزىكى.

دەرىجىدىن تاشقىرى

كومپىيۇتېر ياكى

كىلونلانغان يېڭى ھاياتلىق

ھۆكۈم سۈرەر

ھەممە يەردە.

19

تارىخىتىكى

تۇنجى پروگراممېر

ئەنگلىيە قورۇقىدا

شائىر بايروننىڭ قىزى

ئېدا (Ada) لوۋلېيس

ئاچقان يول!

 

ئاپتۇرى: قۇربانجان باقى 

#bilimdan