سىمابلىق تىرمومىتىر چېقىلىپ كەتسە قانداق بىر تەرەپ قىلىش كىرەك؟

سىمابلىق تىرمومىتىر چېقىلىپ كەتسە قانداق بىر تەرەپ قىلىش كىرەك؟

سىمابلىق تېرمومېتىر ئائىلىدە دائىم ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل تېرمومېتر، بىراق سىمابلىق تېرمومېتىردا بەزى بىخەتەرلىك يوشۇرۇن خەۋپى بار، مەسىلەن، ئاسان سۇنۇپ كېتىش، ياخشى بىر تەرەپ قىلىنمىسا ئادەمنى ئاسانلا يارىلاندۇرۇپ قويىدۇ. 

ئەمەلىيەتتە، ئەينەكتە ئادەمنى زەخىملەندۈرۈش مەسىلىسى ناھايىتى ياخشى بىر تەرەپ قىلىنغان، تېخىمۇ كۆپ كىشىلەر« سىمابلىق بەدەن تېرمومېتىرى چېقىلىپ كەتسە سىمابتىن زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرامدۇ؟ » دەپ ئەندىشە قىلىدۇ.  سىمابلىق تېرمومېتىرنى چېقىۋەتكەندىن كېيىن، ئاز دېگەندە دېرىزىنى ئېچىپ 24 سائەت ھاۋا ئالماشتۇرىمىز.

 بۇنىڭغا قارىتا، ئامېرىكا مۇھىت ئاسراش مەھكىمىسى نوپۇزلۇق سۆز بەردى: ھەممە يەرگە تارقالغان سىمابنى توغرا يىغقاندىن كېيىن، ھېچ بولمىغاندا 24 سائەت ھاۋا ئالماشتۇرۇش كېرەك!  ئائىلىدە ئىشلىتىدىغان تېرمومېتىرنىڭ سىمابلىق مىقدارى 0.5 گرام بولۇپ، كۆلىمىm² 80، ئىگىزلىكى2.5 مېتىر بولغان ئۆيگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، سىماب تولۇق پارلانغاندىن كېيىن ھاۋادىكى سۇ مىقدارى mg/m³ 2.5 بولۇپ، ئامېرىكىنىڭ گاز ھالەتتىكى سىماب بىخەتەرلىك ئۆلچىمىنىڭ 100 ھەسسىسىگە توغرا كېلىدۇ.

 ئادەتتىكى تېمپېراتۇرىدا سىماب پارغا ئايلىنىپ، ئادەم بەدىنىگە كىرىپ زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. چۈنكى سىماب نەپەسلىنىش سىستېمىسى ئارقىلىق بەدەنگە كىرىپ زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.  ئاممىباب قىلىپ ئېيتقاندا، سىماب ئادەتتىكى تېمپېراتۇرىدا سىماب ھورىنى پارلاندۇرىدۇ، بۇ سىماب ھورى ئۆتكۈر زەھەرلىك. ئەگەر ئادەم يۇقىرى قويۇقلۇقتىكى سىماب ھورىنى سۈمۈرسە، يۆتىلىش، سوغۇقتىن قىزىش، نەپەس قىسلىقى زۇكامغا ئوخشاش كېسەللىك ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا يەنە كۆڭلى ئېلىشىش، قۇسۇش ۋە ماغدۇرسىزلىق پەيدا قىلىدۇ، ئەھۋالى ئېغىر بولسا، جىددىي خاراكتېرلىك ئۆپكە زەخمىسى، نەپەس زەئىپلىشىش ۋە بۆرەك زەئىپلىشىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.  ئۇنىڭ ئۈستىگە سىماب مايدا ئېرىيدىغان بولۇپ، قان مېڭە توسۇقىدىن ئۆتۈپ، مېڭىگە توپلىنىدۇ، ئاخىرىدا نېرۋا زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.  مۇنداقچە ئېيتقاندا، بەدەنگە سۈمۈرۈلسە، سىماب مېڭە توقۇلمىسىدا كۆپ يىل ساقلىنىپ قالىدۇ.

 ئۈچ باسقۇچ ئارقىلىق چېچىلىپ كەتكەن سىمابنى بىر تەرەپ قىلىش كېرەك، خاتا بولغان تازىلاش چارىسىمۇ زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

  توغرا ئۇسۇل:

1. ئۇزۇن پەلەي كىيىپ، قولنى قوغداش

2. سۇغا چىلانغان پاختا ياكى پاختا رەخت بىلەن چېچىلىپ كەتكەن سۇيۇق ھالەتتىكى سىمابنى يىغىش

3. ھىم سۇلياۋ بوتۇلكىغا قاچىلغاندىن كېيىن، داۋالاش كېرەكسىز بۇيۇملىرىنى بىر تەرەپ قىلىش ئۇسۇلى بىلەن بىر تەرەپ قىلىش كېرەك،

ھەرگىز تەرەت قاچىسىغا بىۋاسىتە تۆكمەسلىك كېرەك.  چۈنكى، ياپونىيەنىڭ« مىناماتا كېسەللىكى» ۋەقەسى مۇشۇ سەۋەبلىك يۈز بەرگەن، بۇ ئىنسانلارنىڭ تۇنجى قېتىم سىمابتىن زەھەرلەنگەنلىكىنى تونۇپ يېتىشى، شۇ چاغدا سىماب بار بولغان زور مىقداردىكى سانائەت كېرەكسىز سۈيىنى مىناماتاغا قويۇپ بېرىپ، بېلىق يېيىشنى ياخشى كۆرىدىغان يەرلىك كىشىلەرنىڭ زەھەرلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان.  ئۇلارنىڭ زەھەرلىنىشنىڭ ئىپادىسى شۇكى، سېزىمى نورمالسىز بولۇش، بەدەن ھەرىكەت تەڭپۇڭلۇقى بۇزۇلۇش قاتارلىقلار، ھەتتا ئۆلۈپ كېتىش، ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ سىمابتىن زەھەرلەنگەن ئانىلار تۇغقان بالىلار تۇغما مىناماتا كېسىلىگە گىرىپتار بولۇپ، ئەقلىي ئىقتىدارى يېتىلىشى ئاستا بولۇش، پۇت-قولى غەلىتە بولۇش قاتارلىق مەسىلىلەر كۆرۈلگەن.

  سىماب ئورگانىك، ئانئورگانىك دەپ ئىككى خىل بولىدۇ، ئانئورگانىك سىماب لاياقەتسىز گىرىم بۇيۇملىرىدا مەۋجۇت بولىدۇ، ئۇنىڭدىن باشقا يەنە بىر خىل ئانئورگانىك سىماب ئاساسلىقى لاياقەتسىز گىرىم بۇيۇملىرىدا مەۋجۇت بولۇپ، ئوخشاشلا زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.  چۈنكى، سىماب قارا پىگمېنت ھۈجەيرىلىرىنى ئۆلتۈرۈپ، تېرىنى ئاقارتىدۇ، ۋىجدانسىز سودىگەرلەر گىرىم بۇيۇملىرىغا ئوغرىلىقچە قوشىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە تېخىمۇ ياخشى ئاقارتىش ئۈنۈمىنى قاندۇرۇش ئۈچۈن، قوشۇلغان مىقدار ھەرگىزمۇ مىكرو مىقداردا بولمايدۇ، ناھايىتى ئاسانلا زىيادە كۆپ بولۇپ كېتىش سەۋەبلىك ئىشلەتكۈچىلەرنىڭ زەھەرلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئادەتتە، جىددىي خاراكتېرلىك زەھەرلىنىشنىڭ ئىپادىسى قاناشچان ئاشقازان-ئۈچەي ياللۇغىدىن ئىبارەت، شۇنىڭدىن كېيىن بۆرەك نەيچىلىرىنىڭ ئۆلۈشى ۋە بۆرەك زەئىپلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئۇزاق مۇددەت ئاز مىقداردا ئاستا خاراكتېرلىك زەھەرلىنىشنىڭ يامان ئاقىۋىتىگە ئوخشاشلا سەل قاراشقا بولمايدۇ.

 لېكىن بارلىق ئاقارتىش رولىغا ئىگە گىرىم بۇيۇملىرىنىڭ تەركىبىدە سىماب بار ئەمەس، قانداقلا بولمىسۇن بىخەتەر ئاقارتىش تەركىبى ناھايىتى كۆپ، مەسىلەن، ۋىتامىن C، B3، يەنە نۇرغۇن ئۆسۈملۈك ئېكستراكسىيىلەش تەركىبلىرى بار، مەسىلەن، ئېيىق مېۋىسى، چاي پولىفېنول قاتارلىقلار، پەقەت بۇ تەركىبلەر تېخىمۇ قىممەت، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۈنۈمى ئانچە كۆرۈنەرلىك ئەمەس، ئادەتتە قانۇنسىز قوشۇلغۇچىلار تەرىپىدىن ئىشلىتىلمەيدۇ.

#bilimdan   #bilimzar