دىنوزاۋرلار بىلەن بىر دەۋردە ياشىغان تىمساھ نېمە ئۈچۈن ھازىرغىچە ھايات قالغان

دىنوزاۋرلار بىلەن بىر دەۋردە ياشىغان تىمساھ نېمە ئۈچۈن ھازىرغىچە ھايات قالغان

بۇنىڭدىن تەخمىنەن 65 مىليون يىل ئىلگىرى بىر كىچىك سەييارە يەر شارىغا سوقۇلدى، ئۇنىڭ دىيامېتىرى تەخمىنەن 10 كىلومېتىر كېلەتتى، بۇ قېتىمقى تاسادىپىي ۋەقەنىڭ يۈز بېرىشى يەر شارىنىڭ 5-قېتىملىق چوڭ ھالاكىتىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، نۇرغۇن كىشىلەر بۇ قېتىمقى ۋەقەنىڭ تەسىرىنى قىسقا ۋاقىت داۋاملاشقان دەپ قارىغان ئىدى، لېكىن ئالىملارنىڭ ھازىرقى تەتقىقاتىغا ئاساسلانغاندا، بۇ قېتىمقى بالايى-ئاپەت ئەمەلىيەتتە ناھايىتى ئۇزۇن مەزگىل داۋاملاشقان

پالېئونتولوگلار نۇرغۇنلىغان دىنوزاۋرلارنىڭ تاشقاتمىسىنى بايقىغان بولۇپ، تەتقىقاتلاردىن بايقىلىشىچە، بۇ دىنوزاۋرلار ئەينى چاغدىكى ئاپەتتە ناھايىتى تېزلا ئۆلگەن بولماستىن، بەلكى ئاز بىر قىسىم دىنوزاۋرلار ناھايىتى ئۇزۇن ۋاقىت بەرداشلىق بېرىپ ياشىغان، دىنوزاۋرلارنىڭ تولۇق نەسلى قۇرۇپ كېتىشىنىڭ كونكرېت سەۋەبى بولسا، ئەينى چاغدا يەر شارىنىڭ مۇھىتىدا زور ئۆزگىرىش يۈز بېرىپ، بۇ ئۆزگىرىشلەر دىنوزاۋرلارنىڭ ئوزۇقلۇق زەنجىرىنى ئۈزۈپ تاشلىغان بولۇشى مۇمكىن ئىكەن، ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا ئىلگىرىكى بۇ «زومىگەر» لەر ئاچلىقتىن ئۆلگەن، ئۇنداقتا دىنوزاۋرلار بىلەن بىر دەۋردە ياشىغان تىمساھ نېمە ئۈچۈن ھازىرغىچە مەۋجۇت بولۇپ تۇرالايدۇ؟

تىمساھ ئادەتتە دەريا، كۆل قاتارلىق رايونلاردا ياشايدۇ، ئۇلارنىڭ ياشاش رايونى دىنوزاۋرلارنىڭ ياشاش رايونى بىلەن ئايرىلىپ تۇرىدۇ، ھەممىمىزگە مەلۇم بولغىنىدەك، تىمساھنىڭ تېرىسى ئىنتايىن قېلىن بولۇپ، بۇ ئۇنىڭ ناھايىتى ياخشى قوغداش قېپى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ، قۇرامىغا يەتكەن تىمساھ چىشىنىڭ چىشلىشىش كۈچى كىشىنى ھەيران قالدۇرىدۇ، شۇنداق بولغاچقا دىنوزاۋرلارمۇ ئۇلارغا چېقىلىشقا ئامالسىز قالغان، شۇڭا ئەينى ۋاقىتتا تىمساھ بىلەن دىنوزاۋر بىر قەدەر دوستانە مۇناسىۋەتنى ساقلاپ كەلگەن، ئۇنىڭ ئۈستىگە تىمساھنىڭ ياشاش ۋاقتى بىر قەدەر ئۇزۇن بولغاچقا ھازىرغىچە ھايات قالغان.

يەنە بىر جەھەتتىن، تىمساھنىڭ ئاچلىققا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارى ناھايىتى كۈچلۈك، دىنوزاۋرنىڭ زورلۇق بىلەن تۇتۇپ يېيىش ئۇسۇلىغا سېلىشتۇرغاندا، تىمساھنىڭ ئوزۇقلۇق تۇتۇش ئۇسۇلى تېخىمۇ ئالاھىدە. كىشىلەرنىڭ تىمساھنى تەتقىق قىلىش ئارقىلىق بايقىشىچە، تىمساھ ئوزۇقلۇق تۇتقاندا ئالدى بىلەن ئۆزىنىڭ بەدىنىنى سۇغا يوشۇرۇپ ئولجىغا ئاستا-ئاستا يېقىنلىشىدۇ ھەمدە پۇرسەت تاللاپ تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىدۇ، بۇ خىل ئۇسۇل تىمساھنىڭ بەدەن قۇۋۋىتىنىڭ خورىشىنى تۆۋەنلىتىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە تىمساھ ئوزۇقلۇق يېمەيمۇ ئۇزۇن ۋاقىت ياشىيالايدۇ، بۇ ئالاھىدىلىكلەر دىنوزاۋرلاردا يوق.

تىمساھنىڭ كوللېكتىپ ھەمكارلىشىش ئىقتىدارى ناھايىتى كۈچلۈك بولۇپ، ئوۋ ئوۋلىغاندا دائىم توپلىشىپ ھۇجۇم قىلىش ئۇسۇلىنى قوللىنىدۇ، ئۇلاربۇ خىل يۈكسەك ماسلىشىشچانلىقى ئارقىلىق چوڭ تىپتىكى ھايۋانلارنى تېخىمۇ ئاسان ئۆلتۈرەلەيدۇ، دىنوزاۋرغا ئوخشىمايدىغان يېرى شۇكى، تىمساھ باشقا تىمساھلار بىلەن ئولجىدىن تەڭ بەھرىمەن بولىدۇ، بۇ خىل ھەرىكەتمۇ تىمساھنىڭ ھازىرغىچە مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشىنىڭ ئاچقۇچى.

دىنوزاۋرنىڭ نەسلى قۇرۇپ كېتىشى بىلەن تىمساھلار ناھايىتى تېز سۈرئەتتە كۆپەيگەن، لېكىن كېينىچە كىشىلەرنىڭ ھەددىدىن زىيادە ئوۋلىشى ۋە ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنىڭ بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىشى بىلەن تىمساھلارنىڭ سانى بارغانسېرى ئازلاپ كەتكەن، ھازىر ھايات قالغان تىمساھلارنىڭ تۈرى ئاران 20 خىلدىن ئاشىدۇ، نۇرغۇن تىمساھ تۈرلىرى ھەتتا يوقىلىش گىردابىغا بېرىپ قالغان تۈر قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن.

bilimdan#

bilimzar#