سىپارتاكنىڭ300ئەسكىرى راستلار5تۈمەنلىك قوشۇننى يەڭگەنمۇ؟

سىپارتاكنىڭ300ئەسكىرى راستلار5تۈمەنلىك قوشۇننى يەڭگەنمۇ؟

رىۋايەت قىلىنىشچە سپارتا 300 كىشىلىك ئەسكىرىي كۈچ بىلەن 500 مىڭ كىشىلىك چوڭ قوشۇننى مەغلۇپ قىلغان، بۇ

 سۆز ئاساسىي جەھەتتىن مۇمكىن بولمايدۇ.  لېكىن تارىختا، پىرىسىيان ئۇرۇشىدىكى ئارشاڭ ئۆتكىلى جېڭى ھەقىقەتەن ئۇرۇش تارىخىدىكى ئەڭ يۈكسەك تارىخى كۆرۈنۈش بولۇپ، سپارتا پادىشاھى لېئونىنىدار باشچىلىقىدىكى 300 نەپەر خان جەمەتى قانلىق جەڭ ئەترىتى ئۈچ كۈندە باتۇرلارچە جەڭ قىلىپ، ئەزىمەتلەرنىڭ ئەڭ يۇقىرى شان-شەرىپىنى قولغا كەلتۈرگەن

پىرىسىيان ئۇرۇشى بەلكىم كۆپچىلىككە ناتونۇش بولۇشى مۇمكىن، چۈنكى بۇ ئۇرۇشنىڭ تارىخىنى مىلادىدىن بۇرۇنقى 449-يىلدىن سۈرۈشتۈرۈشكە توغرا كېلىدۇ، بۇ ئۇرۇشقا گېرىتسىيە، مىسىر، سېپرۇس، سىرىس، كىچىك ياسىيا قاتارلىق دۆلەتلەر قاتناشقان

لېكىن بىر ئاساسىي تارىخىي پاكىت بار، گرېتسىيە تەرەپتىن پەقەت 300 نەپەر سپارتا باتۇرلىرى ئۇرۇشقا قاتناشقان ئەمەس، ئەسكەر سانى 7000دىن 20000مىڭغىچە بولۇشى مۇمكىن، پارس تەرەپمۇ 500 مىڭ كىشىلىك قوشۇن ئەمەس، پەقەت 100 مىڭ 200 مىڭ كىشىلىك قوشۇن بولۇشى مۇمكىن.  ئارىشاڭغا ھۇجۇم قىلىش ئۇرۇشىدا پارس تەرەپ ۋاقتىنچە غەلىبە قىلغان، ئەمما كېيىنكى سالامى قولتۇقىدىكى دېڭىز ئۇرۇشىدا پارس دېڭىز ئارمىيىسى ئېغىر زەربىگە ئۇچراپ، مەغلۇپ بولغاندىن كېيىن قايتىپ كەلگەن

پىرىسىيە ئۇرۇشى پارس ئىمپېرىيىسىنىڭ گرېتسىيەنىڭ شەھەر زېمىنىنى ۋە سۇنى تارتىۋېلىش ئۈچۈن قوزغىغان كۆپ قېتىملىق ئۇرۇش بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە مىلادىدىن بۇرۇنقى 490-يىلىدىكى مارافون ئۇرۇشىدا پارس پادىشاھى دارىئۇس 50 مىڭ پارس قوشۇنىنى باشلاپ ئافېناغا قارشى ئۇرۇش قىلغان، نەتىجىدە 6000 دىن ئارتۇق پارىسلىقلار زىيانغا ئۇچرىغان، ئەمما ئافېنادا پەقەت 192 ئادەم زىيانغا ئۇچرىغان، بۇ دارىئۇسنىڭ ئۆمۈرلۈك ئازابىغا ئايلانغان.  ئۈچىنچى قېتىملىق گىرىتسىيەگە يۈرۈش قىلىش تېخى باشلانمىدى، دارىئۇس بىرىنچى بۇۋاقىتتا ئالەمدىن ئۆتتى، ئوغلى ئۇنىڭ ئىرادىسىگە ۋارىسلىق قىلىپ، تۆت يىل ۋاقىت سەرپ قىلىپ گرېتسىيە ئۇرۇشقا تەييارلىق قىلدى

مىلادىيەدىن بۇرۇنقى 480-يىلى، شوسىس پېرسىيە قوشۇنىنى باشلاپ، ھېرېسبان بوغۇزىدا قۇرۇقلۇققا چىقىپ، تېز سۈرئەتتە گرېتسىيەنىڭ شىمالىي قىسمىدىكى بىر نەچچە شەھەرنى ئالدى، ئاندىن ئارشاڭ قوۋۇقىغا يۈرۈش قىلىپ، جەنۇبىي قىسىمدىكى شەھەر رايونىنىڭ تەبىئىي توسۇقىغا ھۇجۇم قىلىشقا ئۇرۇندى.  ئارىشاڭ ئۆتكىلىدە، گرېتسىيە ئىتتىپاقداش ئارمىيىسى بۇرۇنلا ئورۇنلىشىپ بولغان

مىلادىيىدىن بۇرۇنقى 481-يىلى، سپارتا ۋە ئافېنا باشچىلىقىدىكى يۇنان شەھەر دۆلىتى كورلىنىستا ئىتتىپاق تۈزۈپ، پارس قوشۇنىغا بىرلىكتە قارشى تۇرغان.  لېكىن پارس ئارمىيىسىنىڭ ھۇجۇم تاللاش ۋاقتى دەل جايىدا بولدى. بۇ ھۇجۇم كانىيە بايرىمى ۋە يېتىپ كېلىش ئالدىدا تۇرغان ئولىمپىك بايرىمىغا توغرا كەلدى.  بۇ ئىككى بايرام سىپارتالىقلارنىڭ ئەڭ يۈكسەك بايرىمى بولغاچقا،  سپارتا ھېچقانداق ھەربىي ھەرىكەت ئېلىپ بارماسلىقنى بەلگىلىگەن  بىراق، پارس ئارمىيىسىنىڭ تاجاۋۇز قىلىپ كىرىشى چوڭ ئىش  ئەگەر زۆرۈر مۇداپىئە ئېلىپ بېرىلمىسا،  تېخىمۇ كۆپ گرېتسىيە شەھەر دۆلەتلىرى پېرسىيىنىڭ قوينىغا كىرىپ كېتىدۇ.  شۇڭا نەچچە ئون گرېتسىيە شەھەر دۆلىتى كولىنىستا ئىتتىپاق تۈزدى،  ئارشاڭ قوۋۇقىدا پارس ئارمىيسى بىلەن قۇرۇقلۇق ئارمىيە جېڭىنى باشلىماقچى بولدى.  ئەمما، يىغىلالايدىغان گرېتسىيە بىرلەشمە ئارمىيىسى ھەقىقەتەن ئاز ئىدى  سپارتا قۇرۇقلۇق ئارمىيىسىنىڭ ئەڭ ئالىي قوماندانى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئەسكەر تەبئىيلار ئەڭ كۆپ چىقىدۇ.  پادىشاھ لېئونىدا  بولسا خان جەمەتى مۇھاپىزەت ئەترىتىدىن 300 كىشىنى باشلاپ ئارشاڭ قوۋۇقىغا كەلدى

ئەمەلىيەتتە، سپارتانىڭ ئەسكەر چىقىرىشى بۇلارلا ئەمەس ئىدى، يەنىمۇ چۈشەندۈرۈش ئۈچۈن، بۇ يەردە سپارتا قەلئەسىنىڭ ئىجتىمائىي دەرىجىسىنى ئېيتىپ ئۆتۈش زۆرۈر

سپارتالىقلار: دورىيالار سپارتا شەھىرىنى ئىگىلىگەندىن كېيىن، سپارتادىكى تولۇق ھوقۇقلۇق پۇقرا بولغان، ھەممە ئادەم ئەسكەر بولغان، ئوغۇللار يەتتە ياشتىن باشلاپ ھەربىي مەشىق قىلغان، قىزلارمۇ ھەر خىل چېنىقىپ، كەلگۈسىدە قاۋۇل بالا تۇغۇشقا كاپالەتلىك قىلغان.  سپارتالىقلار قۇللارنى ئېكسپىلاتاتسىيە قىلىپ تۇرمۇش كەچۈرىدۇ.

  چېگرا ئاھالىسى: بويسۇندۇرۇلغان چېگرا رايوندا ئولتۇرۇشلۇق پۇقرالارنىڭ ئەركىنلىك ھوقۇقى بار ئىدى، لېكىن ئۇ شۇ جايدىكى پۇقرالارنى پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن، ئاساسلىقى دېھقانچىلىق بىلەن شۇغۇللانغان ۋە سودا-سانائەت بىلەن شۇغۇللانغان، زۆرۈر تېپىلغاندا جەڭچى بولغان

شىرولار: سپارتالىقلار لاگونىيىنى بويسۇندۇرغاندىن كېيىن، سپارتا شەھىرىنى قۇرغان، كېيىن يەنە قوشنىسى سېرنىيىنى ئىگىلىۋالغان، بۇ رايونلاردىكى يەرلىك كىشىلەر شىلولار يەنى سپارتالىقلارنىڭ قۇلى بولۇپ قالغان، ئۇلار ئىزچىل سپارتالىقلارنىڭ دەھشەتلىك باستۇرۇشى ۋە ئېكىسپىلاتاتسىيىسىگە ئۇچرىغان، ھەمدە ھەربىي خىزمەت كۆرسىتىشكە توغرا كەلگەن. ئۇلار جەڭ مەيدانىدا يەمچۈك قىلىنىدۇ، لېكىن غەلبە مېۋىسىدىن بەھرىمان بولۇشقا يول قويۇلمايدۇ

شۇڭا، لېئونىدا ئەمەلىيەتتە 300 نەپەر سپارتا پۇقراسىدىن تەركىب تاپقان خان جەمەتى مۇھاپىزەت ئەترىتى، 1000 نەپەر سپارتا چېگرا ئاھالىسى ۋە ئاز دېگەندە 1300 شىلولارغا باشچىلىق قىلغان.  بۇ سپارتا شەھەرلىرىنىڭ ھەربىي كۈچى، ئۇنىڭغا يۇنان شەھەرلىرىنىڭ ھەربىي كۈچى قوشۇلۇپ، ھېرودوتنىڭ خاتىرىسىگە ئاساسەن، تەخمىنەن 7 مىڭ كىشى بار ئىدى، لېكىن ناھايىتى ئېنىقكى، قۇللار بۇ قوشۇنغا ھېساب قىلىنمىغان

لېئونىدا ئىتتىپاقداش قوشۇننى باشلاپ ئارىشاڭ ئۆتكىلىدە مۇداپىئەدە تۇرۇپ، پارس قوشۇنىغا قارشى تۇرىدۇ، ئارىشاڭنى قوغداش ئاسان، ھۇجۇم قىلىش تەس بولۇپ، ھەقىقىي« بىر ئادەم ساقلىسا مىڭ ئادەممۇ ئۆتەلمەيدۇ» دېگەن ئۆتكەل ھېسابلىنىدۇ.  شوسىس قوشۇن باشلاپ چۈشكەندىن كېيىن، تۆت كۈن تەسلىم بولۇش پائالىيىتى ۋە سېتىۋېلىش پائالىيىتى ئېلىپ بارغان، لېكىن ھوسۇل ئالالمىغاچقا، ئۇرۇش قىلىشقا مەجبۇر بولغان، بىرىنچى كۈنى، شۆشىس مىدىيالار ۋە سېرىسلار ئەۋەتكەن قوشۇن زەربىدارلىق بىلەن ئالدىدا مېڭىپ، مەغلۇپ بولغان، ئارقىدىنلا ئىككىنچى كۈنى، شوسىس يەنە 50 مىڭ قوشۇن ئەۋەتىپ، يەنىلا مەغلۇپ بولدى

ئەگەر كۈتۈلمىگەن ئەھۋال يۈز بېرىپ قالسا،  كىمنىڭ يېڭىشى، كىمنىڭ يېڭىشى ئېنىق ئەمەس.  لېكىن بۇ ۋاقىتتا گرېتسىيە تەرەپتىن خائىن چىقتى،  مۇكاپات پۇلى ئېلىش ئۈچۈن يوشۇرۇن چىغىر يول بىلەن ئارشاڭنىڭ كەينىگە ئۆتىدىغان ئۇسۇلنى دۈشمەنگە كۆرسىتىپ بەردى.  شۇنىڭ بىلەن،  پېرسىيە ئارمىيىسى گرېتسىيە بىرلەشمە ئارمىيىسىنى ئوڭۇشلۇق قورشىۋالدى شۇنىڭدىن كىيىن بىرلەشمە ئارمىيە ئىشەنچىسىنى يوقىتىشقا باشلىدى ۋە مەقسەتسىز جەڭگە ئاتلاندى،  لېئونىدا قىسمەن بىرلەشمە ئارمىيىنى چېكىندۈرۈشكە مەجبۇر بولدى  ئەمما، سپارتادىن كەلگەن 2600 كىشى قېپقالدى ، ئۇنىڭ قۇل قوشۇنلىرى (تەخمىنەن 700 كىشى) ۋە لېئۇنىدا مەجبۇرىي ھالدا يېنىدا قالغان 400 نەپەر دىبىسلار (يەنىلا پېرسىيە قوشۇنى بىلەن ئۇچراشقان ئاشۇ پەيتتە تەسلىم بولۇشنى تاللىغان) بار ئىدى

دېبىسنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئەمەلىيەتتە 4000 ئەسكەر قېلىپ پېرسىيە قوشۇنىغا بىرلىكتە تاقابىل تۇردى، بۇ قالايمىقان ئۇرۇشتا، شۆشىسنىڭ ئىككى قېرىندىشى ئۆلۈپ كەتتى، لېئونىدا قانلىق جەڭ قىلىپ ئۆلدى.  4000 نەپەر جەڭچىنىڭ ھەممىسى ئۆلتۈرۈلدى. 

لېئونىدا يىقىلغان ئاشۇ دەقىقىدە، ئازاپ ئىچىدە قالغان ئايالىنى كۆرۈپ قالدى، ۋە ئايالىغا قىيماسلىق كۆزى بىلەن قاراپ، ياخشى ئادەمگە ياتلىق بولۇپ، باتۇر ئەزىمەتلەرنى تۇغۇڭ دەپ كۆز يۇمدى، شۇنىڭدىن كىيىن لېئونىدا باشچىلىق قىلغان بۇ ئارمىيە رىۋايەتكە ئايلىنىپ تاكى ھازىرغىچە داۋام قىلماقتا

ئەسكەرتىش:تارىخي ئاتالغۇلار توغرا ئاتالمىغان بولىشى مۇمكىن، ھەمدە يۇقىردا ئېيتىلغان نۇرغۇن دۆلەتلەر ھازىر 

يوق

bilimdan bilimzar